اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) یکی از اختلالات روانی است که به دنبال تجربه یک حادثه تروماتیک یا آسیب‌زا بروز میکند. این اختلال می‌تواند پس از رویدادهایی مانند جنگ، تصادف‌های جدی، تجاوز، بلایای طبیعی یا حتی تجربه‌های شدید احساسی رخ دهد. افراد مبتلا به PTSD معمولاً در پردازش صحیح این تجربه‌ها دچار مشکل می‌شوند و احساس ترس و اضطراب زیادی در مواجهه با یادآوری حادثه دارند.
علت اختلال اضطراب پس از سانحه
اختلال اضطراب پس از سانحه زمانی رخ می‌دهد که فرد پس از تجربه یک رویداد شدید و آسیب‌زا نتواند به درستی با آن مواجه شود. در نتیجه، مغز به نوعی “گیر” میکند و توانایی پردازش عادی خاطرات و احساسات مربوط به آن حادثه را از دست می‌دهد. علت اصلی این اختلال به تغییرات فیزیولوژیکی و روانی مرتبط است که پس از تجربه رویداد آسیب‌زا در مغز رخ می‌دهد.
عوامل زمینه‌ساز خطر
در واقع همه انسان ها ممکن است به دنبال یک رخداد آسیب زای جسمی یا احساسی، دچار PTSD شوند. با این حال برخی عوامل وجود دارند که خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهند. از جمله:
- سابقه خانوادگی اختلالات روانی
- شدت و نوع حادثه تروماتیک
- مدت زمان مواجهه با حادثه
- عدم وجود حمایت اجتماعی
- وجود مشکلات روانی قبلی مانند افسردگی یا اضطراب
رایج‌ترین عواملی که باعث ابتلا به PTSD می‌شوند
رایج‌ترین رویدادهایی که ممکن است به PTSD منجر شوند شامل موارد زیر هستند:
- جنگ و درگیری‌های مسلحانه: سربازان و افرادی که تجربه جنگ دارند، بیشتر در معرض PTSD قرار دارند.
- تجاوز یا خشونت فیزیکی: افرادی که مورد تجاوز یا خشونت قرار می‌گیرند، با احتمال بیشتری این اختلال را تجربه می‌کنند.
- تصادف‌های شدید: افرادی که تصادفات جدی یا بلایای طبیعی مانند زلزله یا سیل را تجربه کرده‌اند نیز بیشتر در معرض PTSD قرار دارند.
اختلال اضطراب پس از سانحه چه علائمی دارد؟
علائم PTSD می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- فلش‌بک‌ها (بازگشت‌های ذهنی): فرد به طور ناگهانی حادثه را به صورت زنده در ذهن خود تجربه میکند. این تجربه به قدری قوی و عمیق است که انگار فرد دقیقا در حال تجربه آن در واقعیت است.
- کابوس‌های مکرر: بسیاری از مبتلایان به PTSD از کابوس‌های ترسناک رنج می‌برند که مرتبط با حادثه تروماتیک است.
- اجتناب: فرد ممکن است از هر چیزی که او را به یاد حادثه می‌اندازد اجتناب کند، از مکان‌ها یا افرادی که او را به یاد آن واقعه می‌اندازند.
- افزایش تحریک‌پذیری: افراد ممکن است به شدت حساس، عصبانی یا دچار اضطراب شوند.
- کرختی احساسی: فرد ممکن است از لحاظ احساسی احساس کرختی و بی‌حسی کند و توانایی تجربه لذت را از دست بدهد.
تأثیر PTSD بر روابط اجتماعی و کاری
افراد مبتلا به PTSD ممکن است در حفظ روابط اجتماعی و انجام وظایف کاری خود دچار مشکل شوند. اضطراب، تحریک‌پذیری و اجتناب از موقعیت‌ها می‌تواند منجر به انزوای اجتماعی و مشکلات در محیط کاری شود. در این شرایط، حمایت همکاران و خانواده اهمیت زیادی دارد.
انواع اختلال اضطراب پس از سانحه
PTSD می‌تواند به چندین نوع تقسیم شود که هر کدام ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند:
- PTSD حاد: علائم به سرعت پس از حادثه شروع می‌شود و کمتر از سه ماه طول می‌کشد.
- PTSD مزمن: علائم برای مدت طولانی‌تری ادامه می‌یابد و بیش از سه ماه طول می‌کشد.
- PTSD تأخیری: علائم پس از گذشت چند ماه یا حتی چند سال از وقوع حادثه بروز می‌کنند.
PTSD در کودکان و نوجوانان
کودکان و نوجوانان نیز می‌توانند پس از تجربه رویدادهای آسیب‌زا به PTSD مبتلا شوند. علائم آن‌ها ممکن است شامل ترس‌های شبانه، مشکلات در مدرسه، اضطراب شدید، و تغییرات رفتاری باشد. آن‌ها اغلب ممکن است نتوانند به طور مستقیم در مورد تجربه‌های خود صحبت کنند و این می‌تواند تشخیص را دشوارتر کند.
آیا این اختلال قابل درمان است؟
خوشبختانه PTSD قابل درمان است. با وجود اینکه این اختلال می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد، اما با استفاده از درمان‌های مناسب، افراد مبتلا می‌توانند بهبود یابند و به زندگی عادی بازگردند. درمان‌ها می‌تواند شامل ترکیبی از تراپی روانشناختی و دارودرمانی باشد.
روش‌های درمان اختلال اضطراب بعد از سانحه
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): این نوع تراپی به فرد کمک میکند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم را تغییر دهد و به روشی مثبت‌تر به تجربه‌های آسیب‌زا نگاه کند.
- مواجهه درمانی: در این روش، فرد به طور مستقیم با خاطرات و احساسات مرتبط با حادثه مواجه می‌شود تا به تدریج از اضطراب مربوطه کاسته شود.
- دارودرمانی: داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب می‌توانند به کاهش علائم PTSD کمک کنند. پزشکان معمولاً داروهایی مانند سرترالین و پاروکستین تجویز می‌کنند.
نقش حمایت اجتماعی در بهبود PTSD
حمایت اجتماعی نقش بسیار مهمی در بهبود افراد مبتلا به PTSD دارد. حضور خانواده، دوستان، و مشاوران می‌تواند به فرد کمک کند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشد و از تجربه‌های دردناک خود راحت‌تر عبور کند.
تشخیص و ارزیابی اختلال اضطراب پس از سانحه
تشخیص PTSD توسط روان‌شناس یا روان‌پزشک انجام می‌شود. آن‌ها از ابزارهای ارزیابی و مصاحبه‌های تشخیصی استفاده می‌کنند تا علائم فرد را بررسی کرده و به تشخیص دقیق برسند.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به PTSD قرار دارند؟
افرادی که تجربه رویدادهای تروماتیک داشته‌اند، مانند سربازان، قربانیان حوادث طبیعی، افرادی که مورد خشونت قرار گرفته‌اند، و حتی شاهدان رویدادهای آسیب‌زا، بیشتر در معرض ابتلا به PTSD قرار دارند. همچنین، افرادی که حمایت اجتماعی ضعیف دارند یا سابقه مشکلات روانی دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.
پیشگیری از اختلال اضطراب پس از سانحه
پیشگیری از PTSD همیشه امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان با استفاده از مشاوره روانشناختی و تراپی بلافاصله پس از رویدادهای تروماتیک، خطر ابتلا به این اختلال را کاهش داد. حمایت اجتماعی، آگاهی از علائم اولیه و مراجعه سریع به متخصصان نیز می‌تواند به پیشگیری کمک کند.
چگونه با فردی که PTSD دارد، برخورد کنیم؟
اگر با فردی که به PTSD مبتلاست روبرو هستید، باید با او با همدلی و صبر برخورد کنید. به او گوش دهید و سعی کنید از قضاوت یا تحمیل احساسات خود به او و ناچیز یا غیر معقول دانستن رنج او، پرهیز کنید. همچنین، سعی کنید ایشان را تشویق به مراجعه به متخصص روان درمانگر کنید.
نتیجه‌گیری
اختلال اضطراب پس از سانحه یا PTSD یک اختلال روانی پیچیده است که می‌تواند زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. اما با وجود چالش‌های آن، این اختلال قابل درمان است و با استفاده از روش‌های تراپی و دارودرمانی، افراد می‌توانند بهبود یابند. آگاهی از علائم، عوامل خطر و اهمیت حمایت اجتماعی، می‌تواند به بهبود شرایط فرد مبتلا کمک شایانی کند.